Trong quá trình làm thủ tục chia tài sản thừa kế, một gia đình tại địa phương phản ánh họ gặp phải tình cảnh dở khóc dở cười.
Hình ảnh minh họa, ảnh mạng internet
Người chồng đã mất từ nhiều năm trước, không để lại di chúc. Người vợ nay đã 80 tuổi, muốn cùng các con hoàn tất thủ tục phân chia phần đất đai, tài sản của gia đình. Hồ sơ được chuẩn bị khá đầy đủ: giấy chứng tử của người chồng, giấy đăng ký kết hôn, giấy khai sinh của các con và giấy chứng nhận quyền sử dụng đất.
Tưởng chừng thủ tục sẽ thuận lợi, nhưng tại văn phòng công chứng, gia đình lại được yêu cầu phải bổ sung… giấy khai sinh của bố mẹ người chồng – tức ông bà nội của các con. Điều éo le là hai cụ này đã mất từ trước năm 1945, khi đất nước chưa có hệ thống đăng ký hộ tịch như hiện nay.
Gia đình mang thắc mắc xuống UBND xã để xin trích lục, thì nhận được câu trả lời: “Người mất từ trước 1945, xã không có sổ hộ tịch để cấp lại giấy khai sinh.” Một loại giấy tờ vốn không thể tồn tại, nay lại trở thành “điều kiện” bắt buộc trong hồ sơ công chứng.
Luật quy định thế nào?
Theo Bộ luật Dân sự 2015, hàng thừa kế thứ nhất gồm: vợ, chồng, cha mẹ đẻ, cha mẹ nuôi, con đẻ, con nuôi của người chết (Điều 651). Trong trường hợp này, cha mẹ người chồng đã qua đời từ lâu, không còn là chủ thể thừa kế. Do đó, việc chia di sản chỉ cần chứng minh quan hệ giữa người chồng đã mất, người vợ và các con.
Ngoài ra, Luật Công chứng 2014 và Nghị định 23/2015/NĐ-CP cho phép: khi thiếu giấy tờ gốc, có thể thay thế bằng văn bản cam đoan hoặc xác nhận nhân thân của UBND xã/phường. Nghĩa là, pháp luật đã dự trù giải pháp thay thế, không buộc người dân phải cung cấp loại giấy tờ vốn không tồn tại.
Đúng – sai ở đâu?
- UBND xã trả lời “không cấp được trích lục vì người mất từ trước 1945” là đúng thực tế, bởi giai đoạn đó chưa có hồ sơ hộ tịch hiện đại.
- Văn phòng công chứng yêu cầu giấy khai sinh của bố mẹ người chồng đã mất là không phù hợp quy định pháp luật, bởi luật không bắt buộc loại giấy tờ này nếu cha mẹ đã qua đời và không còn thuộc hàng thừa kế.
Cần sự thống nhất và hợp tình hợp lý
Câu chuyện trên cho thấy, một số thủ tục thừa kế đang bị áp dụng một cách cứng nhắc, khiến người dân gặp khó khăn không đáng có. Trong khi pháp luật đã có quy định cho phép thay thế bằng cam đoan, xác nhận nhân thân, thì việc “buộc” cung cấp giấy khai sinh từ trước năm 1945 là điều bất khả thi.
Người dân mong muốn các cơ quan chức năng, đặc biệt là cơ quan công chứng và cơ quan quản lý đất đai, có hướng dẫn thống nhất, linh hoạt hơn. Vừa đảm bảo tuân thủ quy định, vừa phù hợp với điều kiện thực tế, để quyền lợi hợp pháp của các gia đình không bị ách tắc chỉ vì một loại giấy tờ “không tồn tại”.
Đây không chỉ là câu chuyện của một gia đình, mà còn là vấn đề nhiều người cao tuổi và con cháu họ đang gặp phải. Cần một cách nhìn hợp tình, hợp lý, thay vì những đòi hỏi hình thức gây phiền hà cho dân.
HÀ LÊ
Tô Lê
15/09/2025 21:37:55Tài khoản quản lý
Nghịch lý “giấy khai sinh từ trước năm 1945” trong thủ tục chia thừa kế
Người chồng đã mất từ nhiều năm trước, không để lại di chúc. Người vợ nay đã 80 tuổi, muốn cùng các con hoàn tất thủ tục phân chia phần đất đai, tài sản của gia đình. Hồ sơ được chuẩn bị khá đầy đủ: giấy chứng tử của người chồng, giấy đăng ký kết hôn, giấy khai sinh của các con và giấy chứng nhận quyền sử dụng đất.
Tưởng chừng thủ tục sẽ thuận lợi, nhưng tại văn phòng công chứng, gia đình lại được yêu cầu phải bổ sung… giấy khai sinh của bố mẹ người chồng – tức ông bà nội của các con. Điều éo le là hai cụ này đã mất từ trước năm 1945, khi đất nước chưa có hệ thống đăng ký hộ tịch như hiện nay.
Gia đình mang thắc mắc xuống UBND xã để xin trích lục, thì nhận được câu trả lời: “Người mất từ trước 1945, xã không có sổ hộ tịch để cấp lại giấy khai sinh.” Một loại giấy tờ vốn không thể tồn tại, nay lại trở thành “điều kiện” bắt buộc trong hồ sơ công chứng.
Luật quy định thế nào?
Theo Bộ luật Dân sự 2015, hàng thừa kế thứ nhất gồm: vợ, chồng, cha mẹ đẻ, cha mẹ nuôi, con đẻ, con nuôi của người chết (Điều 651). Trong trường hợp này, cha mẹ người chồng đã qua đời từ lâu, không còn là chủ thể thừa kế. Do đó, việc chia di sản chỉ cần chứng minh quan hệ giữa người chồng đã mất, người vợ và các con.
Ngoài ra, Luật Công chứng 2014 và Nghị định 23/2015/NĐ-CP cho phép: khi thiếu giấy tờ gốc, có thể thay thế bằng văn bản cam đoan hoặc xác nhận nhân thân của UBND xã/phường. Nghĩa là, pháp luật đã dự trù giải pháp thay thế, không buộc người dân phải cung cấp loại giấy tờ vốn không tồn tại.
Đúng – sai ở đâu?
Cần sự thống nhất và hợp tình hợp lý
Câu chuyện trên cho thấy, một số thủ tục thừa kế đang bị áp dụng một cách cứng nhắc, khiến người dân gặp khó khăn không đáng có. Trong khi pháp luật đã có quy định cho phép thay thế bằng cam đoan, xác nhận nhân thân, thì việc “buộc” cung cấp giấy khai sinh từ trước năm 1945 là điều bất khả thi.
Người dân mong muốn các cơ quan chức năng, đặc biệt là cơ quan công chứng và cơ quan quản lý đất đai, có hướng dẫn thống nhất, linh hoạt hơn. Vừa đảm bảo tuân thủ quy định, vừa phù hợp với điều kiện thực tế, để quyền lợi hợp pháp của các gia đình không bị ách tắc chỉ vì một loại giấy tờ “không tồn tại”.
Đây không chỉ là câu chuyện của một gia đình, mà còn là vấn đề nhiều người cao tuổi và con cháu họ đang gặp phải. Cần một cách nhìn hợp tình, hợp lý, thay vì những đòi hỏi hình thức gây phiền hà cho dân.
HÀ LÊ